Zamana hak ettiği değeri vermek isteyenlere
Adı bile insandaki mütecessis tarafı ayağa kaldıran bu kitap özelde bir idam mahkûmunun son gününü anlatsa da genelde ölmeyi bekleyen biz insanların kendileri ile yüzleştikleri takdirde ne ile karşılaşabileceklerini gözler önüne seriyor. Hepimiz öleceğiz ve bu konuda mutabık olduğumuz için mutluyum. Yoksa nereye sığacak bunca insan? Aslında öleceğimiz konusunda sahip olduğumuz bilgisizlik işleri yoluna koyuyor. Demek istediğim bir insan öleceği zamanı bilse plansız ve programsız yaşayamazdı. Ya da zamana hak ettiği değeri vereceğim derken zamanı eline yüzüne bulaştırabilirdi. Sakındığı göze çöp batardı. Ölüm günü bilgisinin insana verilmeyişinin hikmeti üzerine söylenecek daha çok söz var. Ancak kısaca şunu belirtmeliyim ki insan öleceği günü bilmeyerek yaşamanın tadına varabiliyor. Ancak bu bilgiye sahip olmamak insanı aynı zamanda kendine karşı kör de edebiliyor. Bu elbette irade ile alâkalı bir durum. Yani iki dinleyip bir konuşan ve aklını kullanmayı bilen bir insansanız gece başınızı yastığa koyduğunuz vakit uyumaktan daha elzem olan vicdan muhasebesine yer ayırır, z raporunuzu alır uyursunuz. İnsan öleceği vakti bilse bile bunu yapar mıydı, işte o konuda emin değilim.
Faruk Erem’in dediği gibi, "suçluyu kazıyın altından insan çıkacaktır.". Mahkûm, her ne kadar öldürülecek kadar ağır bir suç işlemişse de insan oluşunu idamına bir gece kala fark eder. Hugo suçlu ile idamı değil insan ile idamı karşı karşıya getirir ve asırlarca suç ile suçluyu birbirinden ayıran giyotinin o keskin duruşunu devrim sonrası Fransa’da sorgular. Hugo kitapta idamın vahşiliği kadar idamı görsel seyir gibi zevkle izleyen insanların insanîliğinin ne derecek vahim olduğunu da gösterir.
Hugo hepimizin birer insan olduğunu idama mahkûm ve sabaha çıkamayacağı için insan yerine konulmayan bir adam üzerinden anlatır. Suçu suçlunun üzerinden kaldırır ve onu insan olarak ele almamız gerektiğini bize söyler. Bu bakış açısı hukuk fakültelerinde suç teorisi derslerinde öğrencilere kazandırılmaya çalışılır. Çünkü karşımızdaki azılı bir katil de olsa ona bu suçu işleten toplumsal, ekonomik ve sosyal nedenler olabilir. Romanımızdaki mahkûm da çocuklarına yedirecek ekmek bulamadığı için para karşılığı adam öldürmüştür. İdam gecesi mahkûmun "beni açlığa mahkûm eden ve beni suç işlemek zorunda bırakan devleti ve bakanlığı giyotin altına yatırın" diye devam adam bağırışları suçlunun altındaki insanı gösterir. Sinekleri öldürmek yerine bataklığı kurutmak daha çözüm odaklı bir davranış olacaktır. Mahkûmu sinek olarak kabul edersek idamları büyük bir zevkle gerçekleştiren cellatları ve idam anını çocukları ve eşleriyle tiyatro gibi izleyen Fransa halkını ve devletini bataklık olarak kabul edebiliriz. Nitekim Hugo bu romandan sonra yazdığı bir makalede bataklığın yavaş yavaş kuruduğuna işaret eder: "Geçmişin toplumsal yapısı üç sütun üstüne kuruluydu: rahip, kral, cellât. Uzun zaman önce bir ses şöyle demişti: "Tanrılar çekip gitsin!". Son olarak da başka bir ses yükseldi ve şöyle bağırdı: "Krallar çekip gitsin!". Şimdi zamanı artık, üçüncü bir sesin yükselip şöyle demesinin: "Cellâtlar çekip gitsin!". Böylece eski toplum parça parça dökülecek: böylece Tanrı’nın takdiri geçmişin çöküşünü tamamlayacaktır."
Mahkûm öleceği günü biliyor ve son gecesini kendisi ile yüzleşerek geçiriyordu. Yanına gelen rahip onu Tanrı’ya yaklaştırmak istiyor ancak o yalnız kalmak istediğini söyleyerek rahibi yanından kovuyordu. Çünkü sabaha çıkamayacağını bilen bir insan için sığınılacak tek liman rahip değil Tanrı’ydı. Ölümüne saatler kalan bir adamın kaybedecek hiçbir şeyi kalmamıştır. Yapması gereken kendi içine dönmek ve orada unuttuğu kimi değerleri son bir kez hatırlamaktır. Ayna aranır ve son kez yüzüne bakmak ister. Mahkûmun kaldığı hücrede sadece giyotine gidecek olanlar kalmıştı. Mahkûm duvarlardaki yazıları okuyor ve kendi kendine her insanın dünyaya bir iz bırakıp gitme isteği olduğunu söylüyordu. Ölümüne bir gece kalan bir insanın dünyaya bırakabileceği tek iz ise hücresinin duvarına mesela aşkını kazımaktı.
"Zaten bu hayatta özlem duyacağım kadar beni üzebilecek ne kaldı ki? Aslında hapishanenin karanlık gündüzü ve kara ekmeği; kürek mahkumlarına çok az miktarda verilen çorbaya benzer yemek, horlandığımı görmem, o kadar eğitim almış birisi olmama rağmen, gardiyanlar ve diğer mahkumlarca aşağılanmak, sohbet edebileceğim ve anlattıklarını dinleyebileceğim özellikte bir insan görememek, yapmış olduğum ve bana yapılacak olan şeylerden dolayı tedirgince ürpermek. İşte celladın elimden alabileceği bütün servetim budur."
Roman yazıldığı dönemde ne gibi yankılar uyandırdı bu konuda bir bilgi edinemedim ancak tahmin ediyorum Hugo romanın sonunda mahkûmu öldürerek bir uyanışa neden oldu. Che Guavera’nın ölmeden evvel dediği gibi, "Vur, korkak herif, sonuçta sadece bir adam öldürmüş olacaksın."
Muhammed Faruk Özcan
Adı bile insandaki mütecessis tarafı ayağa kaldıran bu kitap özelde bir idam mahkûmunun son gününü anlatsa da genelde ölmeyi bekleyen biz insanların kendileri ile yüzleştikleri takdirde ne ile karşılaşabileceklerini gözler önüne seriyor. Hepimiz öleceğiz ve bu konuda mutabık olduğumuz için mutluyum. Yoksa nereye sığacak bunca insan? Aslında öleceğimiz konusunda sahip olduğumuz bilgisizlik işleri yoluna koyuyor. Demek istediğim bir insan öleceği zamanı bilse plansız ve programsız yaşayamazdı. Ya da zamana hak ettiği değeri vereceğim derken zamanı eline yüzüne bulaştırabilirdi. Sakındığı göze çöp batardı. Ölüm günü bilgisinin insana verilmeyişinin hikmeti üzerine söylenecek daha çok söz var. Ancak kısaca şunu belirtmeliyim ki insan öleceği günü bilmeyerek yaşamanın tadına varabiliyor. Ancak bu bilgiye sahip olmamak insanı aynı zamanda kendine karşı kör de edebiliyor. Bu elbette irade ile alâkalı bir durum. Yani iki dinleyip bir konuşan ve aklını kullanmayı bilen bir insansanız gece başınızı yastığa koyduğunuz vakit uyumaktan daha elzem olan vicdan muhasebesine yer ayırır, z raporunuzu alır uyursunuz. İnsan öleceği vakti bilse bile bunu yapar mıydı, işte o konuda emin değilim.
Faruk Erem’in dediği gibi, "suçluyu kazıyın altından insan çıkacaktır.". Mahkûm, her ne kadar öldürülecek kadar ağır bir suç işlemişse de insan oluşunu idamına bir gece kala fark eder. Hugo suçlu ile idamı değil insan ile idamı karşı karşıya getirir ve asırlarca suç ile suçluyu birbirinden ayıran giyotinin o keskin duruşunu devrim sonrası Fransa’da sorgular. Hugo kitapta idamın vahşiliği kadar idamı görsel seyir gibi zevkle izleyen insanların insanîliğinin ne derecek vahim olduğunu da gösterir.
Hugo hepimizin birer insan olduğunu idama mahkûm ve sabaha çıkamayacağı için insan yerine konulmayan bir adam üzerinden anlatır. Suçu suçlunun üzerinden kaldırır ve onu insan olarak ele almamız gerektiğini bize söyler. Bu bakış açısı hukuk fakültelerinde suç teorisi derslerinde öğrencilere kazandırılmaya çalışılır. Çünkü karşımızdaki azılı bir katil de olsa ona bu suçu işleten toplumsal, ekonomik ve sosyal nedenler olabilir. Romanımızdaki mahkûm da çocuklarına yedirecek ekmek bulamadığı için para karşılığı adam öldürmüştür. İdam gecesi mahkûmun "beni açlığa mahkûm eden ve beni suç işlemek zorunda bırakan devleti ve bakanlığı giyotin altına yatırın" diye devam adam bağırışları suçlunun altındaki insanı gösterir. Sinekleri öldürmek yerine bataklığı kurutmak daha çözüm odaklı bir davranış olacaktır. Mahkûmu sinek olarak kabul edersek idamları büyük bir zevkle gerçekleştiren cellatları ve idam anını çocukları ve eşleriyle tiyatro gibi izleyen Fransa halkını ve devletini bataklık olarak kabul edebiliriz. Nitekim Hugo bu romandan sonra yazdığı bir makalede bataklığın yavaş yavaş kuruduğuna işaret eder: "Geçmişin toplumsal yapısı üç sütun üstüne kuruluydu: rahip, kral, cellât. Uzun zaman önce bir ses şöyle demişti: "Tanrılar çekip gitsin!". Son olarak da başka bir ses yükseldi ve şöyle bağırdı: "Krallar çekip gitsin!". Şimdi zamanı artık, üçüncü bir sesin yükselip şöyle demesinin: "Cellâtlar çekip gitsin!". Böylece eski toplum parça parça dökülecek: böylece Tanrı’nın takdiri geçmişin çöküşünü tamamlayacaktır."
Mahkûm öleceği günü biliyor ve son gecesini kendisi ile yüzleşerek geçiriyordu. Yanına gelen rahip onu Tanrı’ya yaklaştırmak istiyor ancak o yalnız kalmak istediğini söyleyerek rahibi yanından kovuyordu. Çünkü sabaha çıkamayacağını bilen bir insan için sığınılacak tek liman rahip değil Tanrı’ydı. Ölümüne saatler kalan bir adamın kaybedecek hiçbir şeyi kalmamıştır. Yapması gereken kendi içine dönmek ve orada unuttuğu kimi değerleri son bir kez hatırlamaktır. Ayna aranır ve son kez yüzüne bakmak ister. Mahkûmun kaldığı hücrede sadece giyotine gidecek olanlar kalmıştı. Mahkûm duvarlardaki yazıları okuyor ve kendi kendine her insanın dünyaya bir iz bırakıp gitme isteği olduğunu söylüyordu. Ölümüne bir gece kalan bir insanın dünyaya bırakabileceği tek iz ise hücresinin duvarına mesela aşkını kazımaktı.
"Zaten bu hayatta özlem duyacağım kadar beni üzebilecek ne kaldı ki? Aslında hapishanenin karanlık gündüzü ve kara ekmeği; kürek mahkumlarına çok az miktarda verilen çorbaya benzer yemek, horlandığımı görmem, o kadar eğitim almış birisi olmama rağmen, gardiyanlar ve diğer mahkumlarca aşağılanmak, sohbet edebileceğim ve anlattıklarını dinleyebileceğim özellikte bir insan görememek, yapmış olduğum ve bana yapılacak olan şeylerden dolayı tedirgince ürpermek. İşte celladın elimden alabileceği bütün servetim budur."
Roman yazıldığı dönemde ne gibi yankılar uyandırdı bu konuda bir bilgi edinemedim ancak tahmin ediyorum Hugo romanın sonunda mahkûmu öldürerek bir uyanışa neden oldu. Che Guavera’nın ölmeden evvel dediği gibi, "Vur, korkak herif, sonuçta sadece bir adam öldürmüş olacaksın."
Muhammed Faruk Özcan
Zamana hak ettiği değeri vermek isteyenlere
![Zamana hak ettiği değeri vermek isteyenlere]()
Reviewed by Head Hunter
on
Nisan 17, 2013
Rating:
Hiç yorum yok: